Random View:
The Common Man Party (AAP):
A ANG PARTY
-Joseph
Joute, Freelance Journalist
Tulai khawvel inlumlet danhai ei
en a, politics hi khawvel rorelna tak a ni leiin ei thlir sa naw thei nawh a.
Abikin, India rama politics inlumlet dan hai hang thlir inla, a danglam hrat em
em. Kei khawvel politics ka ngaiven tak chu Bible hrillawkna sukdiktu dinga ka
ngai Europe politics khu a nih a. Amiruokchu, tu ṭum Poland a International
Conference on Social Enterprises ka fe ṭuma Delhi ka um laia India political party thar hung suok, Aam Aadmi Party (The Common Man Party)
hin rihau a nei ve em leiin hang tuihnui ve met a, hang thlir (lawk) ve met hi ṭhain ka hriet a; Indian politics
ngirhmun fe pei dan ding leh.
Aam Aadmi Party hi 2013 Delhi
Election (ding) khan an hung inlar tak tak chauva. Poland ka fe hma Pu VL Renga
inah kar khat ka um sungin an chanchin tamtak ka hriet hman a. An party leader
tuta Delhi Chief Minister Arvind Kejriwal lem hi chu NGO ṭhuoitu a lo ni ve bawk leiin a
sinthawhai ka lo hriet zeu zeu a. Mi naran tak tak vawngin political party an
indin a ni leiin abikin hmun phittu le mihnuoihnunghai lai an inlar em em a nih.
An party symbol khawm Hmunphi (Broom) a ni a. Member tamtak
chu Meitei haiin “Lovai macha” an ti ang pawla mi, Delhi khawpui le kawtthler
haia cheng le khawsa, in neihai khawm sin pangai tak tak thaw, auto driver le
factory worker dam, dawrkai le sumdâwng an ni tlangpui a. Insung neka khawlaia
ro khawm rel el hlak, mei awia titi bawr bawr, nitin sinthawna kawnga mi ṭangkai tak takhai dam an nih.
Thilmak tak pakhat chu, Delhi
sawrkar Congress-I in kum 15 zet ro a lo rel tah a. Chief Minister Ms Shiela
Dikshit rawia an sinthaw abikin South Delhi, Foreign Embassy Area le South
Extension lai lem chu changkang hlum ve naw chauh, AAP naupang deuvin a hang
vawr thlak tawp kha a nih! India mipui, abikin Delhi laia mihai chun “Change”
an dit ve ti an lang niin ka hriet. A ṭha
zawnga “Change” am ti ruok chu hunin la hung hril a tih.
Thla khat sung Online Fund Raising
an hang thaw a, Rs. 200 Crore neka tam sum an khawn dawk el dam kha mak deuh a
nih. Donation thaw nuom an la tama chu, “Ei mamaw ta nawh” tiin an khar hlawl a
nih. Israelhai Mosie rawia Biekbuk bawl thâwlâwm thaw an khap hlawl ti naw kha
chu khawvel (Politic party) ah pakhatna la ning a tih.
Tulai thil tak, Online le Social
Media hmang ṭangkai dan a
hung thiem hi AAP hratna tak pakhat chu a nih.
A Common Taluo Am?: Chu tieng chu hun sienla, AAP chu Delhi state
ah hrat takin a hung ngir a. Tuhin hmun hran hranah mi naran deuh deuh inti haiin
an hung zawm ṭan ve pei a.
Amiruokchu, ram rorelna fel taka phurtu ding chun AAP hmalak dan le sinthaw
danhai hi a “common” taluo deuh a. An thil thaw tum danhai (Strategies) hai hi
a ang ve mei mei am an ni aw, ti dingin a um a.
Ei ramah khawm boruok le huhang
hung nei ngei a ta, ei lo thlir thiem nuom a um hle.
Delhi sawrkar siem tuma mipui an
thlêmna point lientak pahni chu, in tin kuomah tui dawn ding (Drinking water) a
thlawnin litres 700 pei pek ding, ti le, electric fee a chanve zeta sukhnuoi
ding tihai a nih. Chun, Anna Hazari thu fepui Janlokpal Bill siem a nih.
India ram hi electric meivar
peksuokna le intodelna kawngah khawvelah chu an hnuoi pawl tak ei la nih a.
India mipui 75 million chu electric meivar la nei lo ei nih. Rural India ah ni
tin electric unit 8 pei ei hmu laiin Urban (Khawpui) hai chun 24 Unit an hmu
phak ve a. Per capita consumption lem chu khawvela an hnuoi takhai lai ei thang
a, kawlphemeivar intodel lo ei nih.
Delhi khun 24 Hours electric a
hmu a, chu laia 50% Fee hang sukhnuoi chu an ta ding chun thil lawmum tak ning
a tih. Eini laia ding ruok chun umzie bo a nih!
Hieng ang ngirhmun ah India ram
pumpui ei ngir zing laia Delhi lai chau ngaituo leia political party hung suok
chu National Party a tling thei di’m a nih? Delhi context ah lo thei te reng
sien khawm, Delhi-a an thaw ang ang kha India ram hmun dang haiah an thaw thei
di’m?
Delhi sunga an thil thaw tum dana
khawm khawm hin Common Man Party ti takah, a “Common” taluo amanih aw ti dingin
a um. Police officer pakhat suspend-na ding ringawta Chief Minister meuvin
Dharna a hang nei chu India politics ah vawikhatna la ning a tih. Thenkhat lem
chun “Dharna Party” (Inṭhung party) dam an tih tah a. Dan
le thupek kengkawtu dingin dan le thupek kengkawna kawng a sukbuoi chuoi chuoi
el a nih!
Ka hmudan mei mei chun, AAP hi
naupangin nu le pa kuomah thil an ngen a. Nu le pa ha’n hang thaw sin ve reng
reng rawse, ti ang deuvin Delhi Congress hin a enkai niin ka hmu a. Chuleiin,
AAP chu sin hang thaw ve phawt sien tiin Congress chun a thlawp a ni tak a. An
sinthawdân en chun, naupang/ṭhalai
hai hmalakna nu le pain ei ensin ang deuh hi a nih.
AAP thilthaw naupang thilthaw ang
ka tina san chu; sawrkârna an hang chel ṭan
a. Administration thuah an buoi nghal a. Mipui roinrelna indikna (Direct
Democracy) hmang ve tumin mipui rawn dingin khawlai ah a ṭhung a, Security thilah an buoi
taluo a, an tawp hlawl a.
Thaw nawk ta lo ding le office tieng fel taka Grievance Cell siema mipui harsatna sukkieng zai a rel nawk ta lem
a.
An party manifesto, tui litre 700
a thlawna pek ding le Electric Fee a chanve sukhnuoi ding tihai dam hi eini lai
mirethei hai ta ding lem chun thil nuomum taluo a nih. Amiruokchu, sukpuitling
el thei a la ni naw leiin an party MLA Vinod Kumar Binny chu nasatakin a ṭhanga. CM thilthaw dan a sawisel
leiin an Party a inthawkin an hnawt dawk a.
A thil phut ngenna dingin Dharna
a nei ve nawk a. Tuhin ni 10 sunga sukpuitling a ninaw chun bungheia nuorna a
sunzawm nawk ding thu a hril zing bawk a.
Dharna Party ti di’m an nih, Inṭhung party ti di’m an nih, A Ang
Party ti di’m an nih, local level ah impact um zeu zeu sienkhawm, tu taka an
ngirhmunah hin chu Delhi sawrkar ringawt khawm an chingfel hne naw leiin Lt
Governor le Congress-in an thunun zing ṭulin
an lang a. Ro khawm an rel hlei thei naw chu a ni tak a. National level ah lem
chu iem an ang ding chu!
Amiruokchu, AAP hin Indian
politics ah hun sawt taka thil um ta lo le la um ngai lo an hung thaw suok a.
Chief Minister meuvin Twitter le Facebook ah mi naran anga Comment pea
“naran” taka a chetna hi a la um nawh a. US President le Britain PM hai chun Twitter haiah an mipuihai naran takin an
inpawlpui a. A hung copy ve am a ni
ding? Mi tamtak chun sawiselna ding ruok chu an hmu hmaih chuong nawh.
2014 General Election ah: April-May hin General Election ei nei
nâwk ta ding a na. Tu ṭum
North India State ṭhenkhat Assembly
Election haia BJP thaw ṭhat
dan le Congress thaw siet dan en chun, Lok Sabha Election ah kakhawk nei ngei
dingin tamtak chun an ring tah a. BJP khawm an hrosa nasa a, Congress khawm a
fimkhur tah bawk a.
Ni danga Indian politics a la um
ngai zen zeng lo, Prime Ministerial
Candidate ti dam a hung suok tah a. BJP lem chun Gujarat CM Mr Narendra
Modi chu an party Prime Ministerial Candidate dingin an puong der tah a.
Congress ruok chun Party Tradition ah an thaw ve ngai naw leiin an nei chuong
nawh a. Amiruokchu, Rahul Gandhi chu - Congress an hrat chun - PM dinga filâwr
tak a nih.
Mimal thil chu thuhran nisienla,
India politics hi Mimal filâwr bik um hlak hai sienkhawm, ram roinrelna tak
ruok hi chu Party-a innghat a nih; mimal nekin Party thuneina lien lemna ni
leiin. BJP khawm hi National Party a ni lai zingin a chetdan le umdan en chun
tuolṭo party angna a nei a.
AAP lek lem hi political party ah khawm “A Ang Party” a la ni phak chauh a nih!
2014 Lok Sabha Election ding hi
ei inhnik inhnik naw thu ni lovin, ei ram rorelna khawlpui chungchang thu a ni
leiin a pawimaw a. MLA Election nek hmana pawimaw lem a nih. Chuleiin,
Central-a sawrkârna siemtu ding thuah hin lungril fim taka ngaituona ei pek chu
thil ṭha ning a tih.
BJP chu North India tieng an hrat
em em a. Sawrkarna siem thei dingin an inring bawk a. Amiruokchu, BJP sawrkârna
hang um chie sienla, abikin, eini rawi ta dingin ieng ang kakhawk am nei a ta,
ti chu hril lova hmang a ni tah; hun liemtahai enin.
Congress hi an hrat ta naw angin
an langa chu, Rahul Gandhi, Chief Campaigner dinga thlanga a um chara inthawka
a lungril ka lo hmu, ngaisang um em em ka ti chu hi hi a nih. Congress an chau
deuh ti a hriet leiin, tuta ṭum
2014 Election chauh hi a vision nawh
a. Tawite sunga hnena ding chauh a en lova Long Term Policy a siem theina hi a
nih.
India chu ṭhang thar sawrkar, lungril le ṭha la hrattak, tulai khawvel Modern Technology le hmasawnna
chi hran hran hai le inzula ni phak ve ding, Young and Vibrant, ni tumin 2019
Election a lo thlir phakna hi a nih Vision a nei ṭhatna chu!
“Tuta ṭum Election ah ei hrat naw khawmin, 2019 Election ah ei hrat
ngei theina dingin tuhin ei lo inremṭhat
a ṭul a. Chuleiin, la ṭhalai deuh deuhai lo siem ei tiu”
a ti hin, India ram ta dinga Vision a nei zie a suklang a. A pa, Rajiv Gandhi
ang deuha Vision nei a nih.
Rajiv Gandhi Vision chu, khawvel
ah India chu sawrkar duong ṭhatak,
thahrui nei tak, var le remhrie, inthazo le ṭhalai tak anga suklang kha a nih a. Vangduoi thlak takin a hun
hmaa a thi lei khan a naupa Rahul Gandhi hin a pa Vision hi la hung phursuok a
tum niin an lang a. International Politics a ding chun Congress bak hi chu National
Party ring thlak tak tak an umin an lang naw bawk.
Chun, mimal thu reng renga khawm,
international politics-a India hang represent a, mimal thil taka mi inzakai ding
khawm Rahul Gandhi bak hi chu an vang khawp el. Narendra Modi lek lem hi US lut
ding khawma US-in VISA pek a phal naw bur el kha a nih a. Prime Minister hang
ni chie sienla, hnam ṭhenkhat
ta ding chun a ṭha vieu el thei
a. Ram pumpui ta dingin a ṭha
zo tak tak ding am ti khawm hi ngaituo um tak a nih.
Tuta ṭuma Election dinga an sum seng rawnna ding tak chu Mipui hmaa
insuklarna (Advertisement) a nih a. BJP le Congress ringawt seng ding hi Crore
2, 000 vela hisap a nih a. Congress chun Rs. 500 crore a riruong der tah a,
BJP-in chuong zat vel bawk. Anni pahni do ding hin AAP chun thei tawp hung suo
ve’ng a ta. Sum khawralna chu nasa hle’ng a tih!
Delhi ka um lai khan BJP chun an
PM candidate Mr Modi campaign thuhrilna dingin hmun tam takah Big Screen TV an
inṭhut a, TV pakhat siena
ding khan Rs. 25 lakhs pei an seng a nih! Narendra Modi thuhril ngai dinga
Public Meeting fe dinghai chu Rs.5 pei ticket man an pek a ngaia, mipui an dangkir
el a nih!
Hieng ang hin North India lai
rihau an nei a, “Machi a bo ding, Congress sawrkar-in Essential Commodity a
control hne ta nawh” ti thuthang an hang thedar mei mei a. A ram phêkin ei lo
buoi el a na, ei lungril a la nghet naw a, thil fedan ei la hriet tlawm hle ti
an lang.
Politics khawm nisienla,
“Mihriemin lungril chun a lampui chu a riruong hlak a, a kalchawihai ruok chu
Lalpa chun a kâwkhmu hlak” (Thuvar 16:9) ti hi khawvel um sunga thudik ding chu
a nih. Ringnawtu khawm nisienla, ram rorêltuhai khawm, a hun taka dinga
Pathienin a ruot vawng an nih ti hi hre inla a ṭha tak awm.
Chuleiin, tuta ṭum MP Election um dinga hin chu
lungril det takin, fîm takin, India ram roreltu dingin tu tak hi’m ṭha’ng an ta, ti ngaituo veng
vêngin ei ringtu nina le Voter’s Rights hi hmang inla nuom a um hle.